Πως θα εφαρμόσουμε την ομαδοσυνεργατική διδασκαλία στην τάξη μας

Οι περισσότεροι δάσκαλοι διστάζουμε να εφαρμόσουμε την ομαδοσυνεργατική διδασκαλία στην τάξη μας εξαιτίας μιας σειράς παραγόντων που μας αγχώνουν. Γιατί διστάζουμε;

Οι λόγοι πολλοί:

• ανησυχούμε για τον χρόνο και τον επιπλέον σχεδιασμό,

• φοβόμαστε τις συγκρούσεις ή τις ανισότητες ρόλων ανάμεσα στα παιδιά,

• πιστεύουμε ότι «η τάξη θα βγει εκτός ελέγχου».

Αυτές οι ανησυχίες είναι αληθινές. Όμως υπάρχει μια ακόμη μεγαλύτερη αλήθεια: Είναι προτιμότερο να κάνουμε έστω μικρά βήματα στη συνεργατική μάθηση, παρά να μείνουμε στάσιμοι.

Δεν χρειάζεται να ξεκινήσουμε με «μεγάλες» ομάδες και πολύπλοκα projects. Μπορούμε να ξεκινήσουμε από τις μικρές συνεργασίες – ακόμα και από ζευγάρια μαθητών/τριών. Έτσι:

• τα παιδιά εξασκούνται στην αλληλεπίδραση,

• ο/η εκπαιδευτικός παραμένει σε έλεγχο,

• χτίζεται σιγά-σιγά μια κουλτούρα συνεργασίας.

Μπορούμε, δηλαδή, να αρχίσουμε αναθέτοντας στους μαθητές μας πολύ μικρές εργασίες συνεργασίας που πραγματικά δε θα μας κοστίσουν τίποτα! Και αυτό ήδη από τις μικρές τάξεις.

Ξεκινάμε από πολύ μικρές ομάδες συνεργασίας (των 2 ατόμων) και με πολύ απλές τεχνικές.

Μια από αυτές τις τεχνικές είναι το "Think Pair Share".

Τι ακριβώς είναι το Think Pair Share;

To Think Pair Share έχει τις εξής δύο μορφές:

1. Διδάσκουμε κάτι σε όλη την τάξη και στη συνεχεια, ζητούμε από τους μαθητές να εργαστούν με το διπλανό τους. Ένας από κάθε ζευγάρι αναλαμβάνει να διδάξει αμέσως στο διπλανό του αυτό που διδάξαμε. Μπορεί να είναι μια απλή δεξιότητα. Δε χρειάζεται να είναι κάτι σύνθετο.

2. Θέτουμε ένα ερώτημα, οι μαθητές σημειώνουν τις ιδέες τους σε ένα χαρτί και κατόπιν απευθύνονται στο διπλανό τους για να συζητήσουν τις ιδέες τους μεταξύ τους. Εμείς κινουμαστε στην αίθουσα για να βλέπουμε τι γράφουν οι μαθητές.

Ας δούμε ένα παράδειγμα εφαρμογής του Think Pair Share σε μαθητές τις Α' Δημοτικού. Βρήκα αυτό το ενδιαφέρον βίντεο στο YouTube.

Βλέπουμε πως η εκπαιδευτικός καλλιεργεί με αυτη τη δραστηριότητα τη συνεργασία σε τόσο μικρούς μαθητές.

Παραδείγματα εφαρμογής ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας σε μικρές ομάδες

Η συνεργασία των μαθητών μπορεί να λαμβάνει χώρα πολύ συχνά κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας και δε χρειάζεται ιδαίτερη προετοιμασία για αυτό!

Ορισμένα παραδείγματα:

• Διδάξτε στο διπλανό σας την τεχνική που μόλις σας έδειξα (π.χ πως βρίσκουμε το ελάχιστο κοινό πολλαπλάσιο δύο παρονομαστών ή πως εφαρμόζουμε τη μέθοδο των τριών).

• Συζητήστε με το διπλανό σας πώς λύσατε αυτό το πρόβλημα (τι ακριβώς σκεφτήκατε για να βρείτε τη λύση-ανάπτυξη μεταγνωστικής σκέψης).

• Καταγράψτε τις ιδέες σας για την ερώτησή μου κι έπειτα συζητήστε τις με το διπλανό σας. Ανταλλάξτε απόψεις.

• Αναπτύξτε και καταγράψτε με το διπλανό σας μια ιστορία εμπνευσμένη….

• Λύστε σε συνεργασία με το διπλανό σας το εξής μαθηματικό πρόβλημα…

Σταδιακά μπορούμε να αναθέτουμε όλο και περισσότερες εργασίες και ακόμη να προετοιμάζουμε ελκυστικές δραστηριότητες συνεργασίας.

Ταυτόχρονα δε χάνουμε τον έλεγχο της τάξης, όπως γίνεται εάν εφαρμόσουμε μονομιάς ομάδες των 4 παιδιών, γιατί πρόκειται για ζευγάρια μαθητών.

Σταδιακά, μπορούμε να αυξήσουμε τα μέλη από δύο σε τρία και να βλέπουμε πως προχωρά η συνεργασία μέσα σε αυτές τις ομάδες.

Από την εργασία στις δυάδες στις ομάδες των 3-4 ατόμων

Ομάδες εργασιών μπορούν να αναπτυχθούν για τη διεξαγωγή project, όπου η λειτουργία τους είναι πιο εύρυθμη εξαιτίας του ότι, συνήθως, πρόκειται για θελκτικές δραστηριότητες (δημιουργία ιστοριών, ζωγραφιές, θεατρικά δρώμενα, παρουσιάσεις κλπ).

Τι κάνουμε, όμως, στην καθημερινή μας πρακτική σε σχέση, δηλαδή, με την επίλυση ασκήσεων από βιβλία ή φύλλα εργασίας;

Παρακάτω, προσπάθησα να συνοψίσω τα βασικά βήματα για την ομαδοσυνεργατική διδασκαλία, ώστε να είναι κατανοητά και εύκολα εφαρμόσιμα:

1. Ζητούμε από τους μαθητές να χωριστούν σε ομάδες μετά από ένα διάστημα που τους έχουμε εξασκήσει στη δουλειά σε ζευγάρια. Πολύ πιθανό να δούμε τους φίλους να κάθονται μαζί (και πιθανόν τους καλούς μαθητές μαζί). Δεν πειράζει. Μπορούμε να το επιτρέψουμε αυτό στην αρχή, αρκεί να είναι ισοδύναμες οι ομάδες από άποψη φύλου. Μετά το πέρας του πρώτου μήνα και κάθε επόμενο μήνα οι μαθητές θα πρέπει να αλλάξουν θέση. Εξηγούμε στα παιδιά τα οφέλη αυτής της ενέργειας. Αλλάζοντας γνωρίζουμε καλύτερα κι άλλα παιδιά, κάνουμε κι άλλους καλούς φίλους, δενόμαστε περισσότερο συναισθηματικά μεταξύ μας.

2. Τα παιδιά βάζουν ονόματα ομάδες τους.

3. Τα παιδιά μαζεύουν πόντους συνεργασίας. Οι μαθητές από δω και πέρα, όπου είναι είναι δυνατόν δουλεύουν ομαδικά (είτε στις ασκήσεις του βιβλίου, είτε σε φυλλάδια, είτε σε άλλες εργασίες που τους αναθέτουμε). Κάθε φορά που οι μαθητές ολοκληρώνουν την εργασία τους με επιτυχία ή δημιουργούν κάτι πρωτότυπο, η ομάδα τους παίρνει έναν πόντο. Η ομάδα χάνει πόντο κάθε φορά που δεν καταφέρνει να ολοκληρώσει με επιτυχία μια εργασία ή δε τηρεί τους κανόνες (π.χ αγένεια, μη ολοκλήρωση εργασιών στο σπίτι κλπ.). Εάν η άσχημη συμπεριφορά συνεχίζεται ένας πόντος από τους προηγούμενους μπορεί και να διαγράφεται. Καλό είναι τον πρώτο καιρό να είμαστε αρκετά ελαστικοί με τους πόντους. Στην πορεία οι μαθητές θα καταλάβουν ότι δρούμε δίκαια εάν αφαιρέσουμε ή εάν δεν προσθέσουμε έναν πόντο. Οι πόντοι των ομάδων καταγράφονται κάπου όπου μπορούν να τους βλέπουν όλοι. Στο τέλος του πρώτου μήνα γίνεται το άθροισμα των πόντων και οι μαθητές λαμβάνουν μια ανταβοιβή (κέρασμα ή κάτι άλλο). Είναι σημαντικό η ανταμοιβή να είναι πολύ θελκτική, ώστε τα παιδιά να έχουν κίνητρο την επόμενη φορά να τα πάνε εξίσου καλά.

4. Θέτουμε χρόνο στις ομαδικές εργασίες (π.χ έχετε 5 λεπτά να λύσετε αυτή την άσκηση), ο οποίος να μην παραβιάζεται.

Ποια είναι τα οφέλη της συνεργασίας ομάδες;

Κάθε φορά που θα εφαρμόζετε τη διδασκαλία σε ομάδες θα διαπιστώνετε ότι:

1. Οι μαθητές είναι πιο συντονισμένοι και αφοσιωμένοι κατά τη διάρκεια του μαθήματος και συνεχώς σε εγρήγορση.

2. Οι μαθητές δεν αισθάνονται την πίεση από τους συνομηλίκους που συνεπάγεται η απάντηση σε ερωτήσεις μπροστά σε ολόκληρη την τάξη.

3. Η παροχή πολλών ευκαιριών στους μαθητές για να μιλήσουν βοηθά δραστικά στη μείωση της φλυαρίας, αλλά και στην εμπέδωση των όσων έχουν ήδη διδαχθεί.

4. Οι ήσυχοι-καλοί μαθητές δεν ξεχωρίζουν πολύ από τους συμμαθητές τους (που είναι ένα από τα ζητούμενα της ομαδοσυνεργατικής).

5. Οι μαθητές παρουσιάζουν αυξημένο ενδιαφέρον για τη μάθηση (Robertson, 2006).

6. Η φωναχτή παρουσίαση της διαδικασίας επίλυσης προβλημάτων βοηθά τους μαθητές να αναπτύξουν την αναλυτική τους σκέψη. Η αναλυτική σκέψη είναι μια δεξιότητα δύσκολη να διδαχθεί, καθώς γίνεται μέσα στο κεφάλι των μαθητών (Seng, 2007). Η διδασκαλία σε μικρές ομάδες βοηθά τους μαθητές να αναπτύξουν αυτού του είδους τις δεξιότητες αποτελεσματικά.

Συμπερασματικά

Η ανάθεση εργασιών σε ομάδες των 2 παιδιών και στη συνέχεια των 3 σποραδικά μέσα στο μάθημα κατά την οποία οι μαθητές καλούνται να ολοκληρώσουν συγκεκριμένα tasks είναι ο πιο σίγουρος τρόπος για να ξεκινήσουμε την ομαδοσυνεργατική στην τάξη μας.

Η εργασία σε μικρές ομάδες, με βαση το "Think Pair Share" είναι μια γρήγορη τεχνική, δε χρειάζεται πολύς χρόνος προετοιμασίας εκ μέρους του εκπαιδευτικού και παρακινεί όλους τους μαθητές να συμμετάσχουν ακόμη κι αυτούς που παρουσιάζουν μικρό ενδιαφέρον για το θέμα.

O εκπαιδευτικός απασχολεί με αυτή την τεχνική ολόκληρη την τάξη ταυτόχρονα και μπορεί σταδιακά να αυξήσει των αριθμό των μελών της κάθε ομάδας ή να συνεχίσει να δουλεύει με μικρές ομάδες.

Ελπίζω το άρθρο αυτό να σας φάνηκε χρήσιμο. Μη διστάσετε να μου γράψετε σχόλιο από κάτω και να μοιραστείτε το άρθρο με τους συναδέλφους σας!