Δραστηριότητες Φιλαναγνωσίας για την Τάξη: Διαβάζοντας με σκοπό την απόλαυση

Η ανάγνωση είναι μια βασική γλωσσική δεξιότητα που νοηματοδοτεί κάθε πτυχή της ζωής μας, σχολική, προσωπική, κοινωνική και επαγγελματική.

Τα τελευταία χρόνια αντικείμενο μελέτης και έρευνας αποτελεί η ψυχαγωγική ανάγνωση λογοτεχνίας με σκοπό την απόλαυση (reading for pleasure) εντός και εκτός σχολείου.

Η ανάγνωση αυτή βασίζεται κυρίως στην ανάγνωση ολόκληρων λογοτεχνικών κειμένων και όχι αποσπασματικών όπως συνηθιζόταν μέχρι τώρα.

Τα ευρήματα των ερευνών δείχνουν ότι η ψυχαγωγική ανάγνωση έχει πολλαπλά οφέλη:

1. Aναπτύσσει τη φαντασία, τη δημιουργικότητα και την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων,

2. Συμβάλλει στη γλωσσική ανάπτυξη, καθώς βοηθά τους μαθητές και τις μαθήτριες να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους, να εξοικειωθούν με γραμματικές δομές, να γνωρίσουν αφηγηματικές τεχνικές, είδη και τύπους κειμένων και να αναπτύξουν ποικίλους γραμματισμούς,

3. Επιδρά σημαντικά στη γνωστική ανάπτυξη, καθώς οι μαθητές/τριες μαθαίνουν να εστιάζουν περισσότερο την προσοχή τους, να ενισχύουν τη μνήμη τους, να επεξεργάζονται πληροφορίες και να κάνουν συνδέσεις,

4. Αναδεικνύει ταυτότητες και ωθεί τους μαθητές και τις μαθήτριες να ανακαλύπτουν νοήματα, να διαμορφώνουν στάσεις και να αναπτύσσουν δεξιότητες κριτικής σκέψης,

5. Βοηθάει στη διαχείριση των συναισθημάτων. Ενδυναμώνει την ενσυναίσθηση αλλά και την αυτογνωσία και συμβάλλει στη διαμόρφωση υγιών κοινωνικών σχέσεων.

Πολλά πανεπιστήμια έχουν ασχοληθεί με τη διδακτική της Λογοτεχνίας στην τάξη. Η μελέτη του Harvard Graduate School of Education – Hooked on Classics αναλύει σύγχρονες παιδαγωγικές προσεγγίσεις για τη διδασκαλία κλασικών έργων, εστιάζοντας στην ενίσχυση της αναγνωστικής ταυτότητας των μαθητών. Το Hillsdale College με τη μελέτη "Teaching Literature: The Classical Classroom" παρουσιάζει τη διαφορά μεταξύ «ανάγνωσης» και «λογοτεχνίας», τονίζοντας τη σημασία της κλασικής λογοτεχνίας στην ανάπτυξη κριτικής σκέψης και πολιτισμικής κατανόησης. Το Gustavus Adolphus College με το έργο "Why Study Literature" εξηγεί πώς η μελέτη της λογοτεχνίας ενισχύει τη γλωσσική ικανότητα, την κριτική σκέψη και την κατανόηση διαφορετικών πολιτισμών.

Με βάση όλα τα προηγούμενα οφέλη, η ψυχαγωγική ανάγνωση θέτει τα θεμέλια για τη διά βίου μάθηση και τη μελλοντική ευζωία.

Φιλαναγνωσία και αυτοτελή λογοτεχνικά έργα

Είναι γεγονός, πως η αγάπη για την ανάγνωση καλλιεργείται αποτελεσματικότερα, όταν η αναγνωστική εμπειρία δεν είναι αποσπασματική αλλά περιλαμβάνει ολόκληρα λογοτεχνικά έργα.

Η ανάγνωση ολόκληρου του λογοτεχνικού έργου, σε αντίθεση με την ανάγνωση αποσπασμάτων, προσφέρει παιδαγωγικά και λογοτεχνικά πλεονεκτήματα, καθώς παρέχει μια ολοκληρωμένη εμπειρία και προάγει τη βαθύτερη κατανόηση του κειμένου.

Η ανάγνωση του έργου στο σύνολό του δίνει τη δυνατότητα στους μαθητές και στις μαθήτριες να κατανοήσουν πλήρως την πλοκή, τους χαρακτήρες και τα θέματα. Οι χαρακτήρες, η πλοκή, ο χώρος, ο χρόνος και η λογοτεχνικότητα εξάπτουν τη φαντασία και προκαλούν το ενδιαφέρον των αναγνωστών/τριών, εξοικειώνοντάς τους/τες με το λογοτεχνικό βιβλίο αλλά και με τις κοινωνικές και πολιτισμικές αξίες τις οποίες μοιράζονται με τον αναγνώστη και την αναγνώστρια.

Το ολόκληρο έργο δημιουργεί μια εντονότερη συναισθηματική εμπλοκή, κάτι που είναι δύσκολο να επιτευχθεί με απλά αποσπάσματα μέσα στην τάξη. Οι μαθητές/τριες παρακολουθούν την εξέλιξη των γεγονότων και τη συνοχή των ιδεών που αναπτύσσει ο/η συγγραφέας. Καθώς παρακολουθούν την εξέλιξη της ιστορίας, σταδιακά μετακινούνται από το παρόν στη σχέση με την επόμενη σκηνή,το επόμενο επεισόδιο μέχρι την έκβαση της υπόθεσης και το τέλος του έργου.

Με άλλα λόγια, τα ολόκληρα έργα παρέχουν ευκαιρίες για ολιστική ανάλυση των πολλαπλών θεμάτων και μηνυμάτων που δεν αποκαλύπτονται στα αποσπάσματα. Επιπλέον, η ανάγνωση ενός ολόκληρου έργου απαιτεί συγκέντρωση και υπομονή, δεξιότητες απαραίτητες για την οργάνωση της μελέτης και της πνευματικής καλλιέργειας. Τέλος, η ανάλυση ολόκληρου έργου επιτρέπει πιο σύνθετες κριτικές και ερμηνευτικές προσεγγίσεις, αναστοχαστικού προσανατολισμού.

Εάν θέλετε να μάθετε περισσότερα για το θέμα, καθώς και να πάρετε ιδέες για δραστηριότητες πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την ανάγνωση ενός ολόκληρου λογοτεχνικού έργου διαβάστε εδώ.

Δραστηριότητες Φιλαναγνωσίας για την Τάξη

Οι περισσότεροι δάσκαλοι αναζητούμε πάντα κάτι νέο σχετικά με το πως μπορούμε να αξιοποιήσουμε ένα βιβλίο/μια ιστορία στην τάξη μας. Το Υπουργείο Παιδείας έστειλε στα σχολεία της Πρωτοβάθμιας ένα πλαίσιο κατευθύνσεων και προτάσεων για την ανάγνωση αυτοτελών λογοτεχνικών έργων στο δημοτικό σχολείο για το σχολικό έτος 2024-2025. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο βρήκα πολύ ενδιαφέρουσες προτάσεις και δράσεις. Αντέγραψα, λοιπόν, κάποιες από αυτές για να σας τις παραθέσω εδώ. Ορίστε μερικές ιδέες που θα μπορούσαν να σας εμπνεύσουν:

Δημιουργικές δραστηριότητες συγγραφής

«Τι θα γινόταν αν…»

Τα παιδιά γράφουν ιστορίες, σύμφωνα με τη γνωστή δραστηριότητα του Ροντάρι, με αφορμή παράξενες υποθετικές καταστάσεις από την πλοκή του λογοτεχνικού έργου. Περισσότερες τέτοιες ερωτήσεις μπορείτε να βρείτε εδώ.

Παραμυθοσαλάτες

Τα παιδιά προσθέτουν στην πλοκή της ιστορίας έναν γνωστό ήρωα ή μια γνωστή ηρωίδα, για παράδειγμα τη Μαύρη Καλλονή στον Μικρό Πρίγκιπα.

Όταν οι ήρωες/ηρωίδες συναντιούνται…

Τα παιδιά χωρίζονται σε ομάδες των τεσσάρων ατόμων. Το καθένα σημειώνει τον αγαπημένο του ήρωα ή την αγαπημένη ηρωίδα και συγγράφουν ομαδικά μια ιστορία στην οποία πρωταγωνιστούν όλες και όλοι μαζί.

Το ζάρι της τύχης

Καθώς διαβάζουν το λογοτεχνικό βιβλίο, τα παιδιά διακόπτουν την ανάγνωση σε ένα κρίσιμο σημείο. Ρίχνουν ένα ζάρι που απεικονίζει διάφορες εικόνες, για παράδειγμα: ένα αερόστατο, ένα σύννεφο που βρέχει κλπ. Ανάλογα με την εικόνα που θα πετύχουν, συνεχίζουν την ιστορία αξιοποιώντας το συγκεκριμένο στοιχείο.

Μια εικόνα, χίλιες λέξεις

Τα παιδιά παρατηρούν το εξώφυλλο ενός βιβλίου χωρίς τον τίτλο και προσπαθούν να φανταστούν την ιστορία που κρύβεται πίσω από την εικόνα.

Φορώντας τα παπούτσια του άλλου

Τα παιδιά ξαναγράφουν ένα απόσπασμα της ιστορίας που διάβασαν επιλέγοντας έναν διαφορετικό ήρωα/μία διαφορετική ηρωίδα. Έτσι, η ιστορία διατυπώνεται από μια άλλη οπτική γωνία.

Δραστηριότητες δημιουργίας ευνοϊκού αναγνωστικού κλίματος

Σταματώ τα πάντα και διαβάζω (D.E.A.R. - Drop Everything and Read)

Το D.E.A.R είναι ένα ανθρωπάκι που αγαπά το διάβασμα. Δίνει το σύνθημα στα παιδιά να σταματήσουν ό,τι κάνουν και να αφοσιωθούν στην ανάγνωση. Μόλις ο/η εκπαιδευτικός δείξει το ανθρωπάκι και δώσει το σύνθημα, το μάθημα σταματά. Τα παιδιά παίρνουν το λογοτεχνικό τους βιβλίο και αρχίζουν την ανάγνωση. Η ανάγνωση μπορεί να γίνει ατομικά, ομαδικά, σε μικρές ομάδες ή στην ολομέλεια και διαρκεί περίπου 20 λεπτά.

Φιλαράκια ανάγνωσης

Τα παιδιά φτιάχνουν ζευγάρια και μοιράζονται την αναγνωστική εμπειρία, διαβάζοντας το ένα στο άλλο. Ενδείκνυται και παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας να διαβάζουν σε παιδιά μικρότερης ηλικίας.

Εβδομάδα Βιβλίου

Ορίζεται κάθε χρόνο μία εβδομάδα αφιερωμένη στο βιβλίο. Κατά τη διάρκεια της πραγματοποιούνται εκθέσεις βιβλίου, εκθέσεις με βιβλιοκριτικές, εικαστικά έργα των παιδιών που σχετίζονται με τα βιβλία, θεατρικά παιχνίδια, παραστάσεις κ.ά.

Κήπος Ανάγνωσης

Εφόσον υπάρχει διαθέσιμος χώρος στην αυλή του σχολείου, οργανώνεται εκεί ένας ανοιχτός χώρος για την ανάγνωση.

Βιβλιοδιαφημίσεις

Τα παιδιά ετοιμάζουν και κατασκευάζουν διαφημιστικά κείμενα (π.χ. αφίσες, βίντεο, ραδιοφωνικά σποτ) με σκοπό να πείσουν τους συμμαθητές και συμμαθήτριές τους να διαβάσουν συγκεκριμένα λογοτεχνικά βιβλία.

Συνέχεια δραστηριοτήτων αναγνωστικού κλίματος

Ιστορίες γεύματος

Κατά τη διάρκεια του γεύματος, τα παιδιά ακούνε ιστορίες, είτε μικρές αυτοτελείς είτε μεγαλύτερες σε συνέχειες. Η αφήγηση των ιστοριών μπορεί να γίνεται από μεγαλύτερα παιδιά ή μέσω ηχοβιβλίων (audiobooks).

Ντόμινο με βιβλία

Τα παιδιά συνδέουν το βιβλίο που διάβασαν με ένα άλλο, αιτιολογώντας τη σύνδεση αυτή. Στη συνέχεια, συνδέουν το δεύτερο με ένα τρίτο κ.ο.κ.

Βιβλιοαινίγματα

Τα παιδιά χωρίζονται σε ομάδες και παίζουν το παιχνίδι με τα βιβλιοαινίγματα. Για παράδειγμα: «Ήρωας του βιβλίου είναι μια τίγρη που έχει ένα γαλάζιο και ένα μαύρο μάτι. Δεν μπορεί να έχει και τα δύο μάτια ανοιχτά. Όταν έχει ανοιχτό το γαλάζιο μάτι, είναι φιλική, αγαπητή και κάνει καλές πράξεις. Όταν έχει ανοιχτό το μαύρο μάτι, είναι επιθετική και δημιουργεί καταστροφές. Ποιο βιβλίο είναι;». Κερδίζει όποια ομάδα απαντήσει σωστά στα περισσότερα αινίγματα.

Ραντεβού στα τυφλά με ένα βιβλίο

Τα παιδιά επιλέγουν από μία πρόταση ή μία μικρή περιγραφή ένα βιβλίο, το οποίο είναι τυλιγμένο και χωρίς να φαίνεται ο τίτλος του. Παράδειγμα πρότασης: «Σου αρέσει το κυνηγητό και η αγωνία; Αυτό το βιβλίο θα σε ταξιδέψει στα βάθη της θάλασσας.»

Εάν θέλετε περισσότερες ιδέες για την εφαρμογή της φιλαναγνωσίας στην τάξη διαβάστε εδώ.

Βιβλιογραφία

Gabrielsen, I. L., Blikstad-Balas, M., & Tengberg, M. (2019).The role of literature in the classroom: How and for what purposes do teachers in lower secondary school use literary texts? L1-Educational Studies in Language and Literature, 19(1), 1–32.

Gabrielsen, I. L., Nissen, A., Svanbjörnsdóttir, B. M. B., Blikstad-Balas, M., & Tengberg, M. (2021).Function and use of literary texts in Nordic schools. L1-Educational Studies in Language and Literature, 21, 1–22.

Lee, C. D. (2011).Education and the study of literature. Scientific Study of Literature, 1(1), 49–58.